سیستم ایمنی، قوای دفاعی بدن در برابر میکروارگانیسم‌های عفونی و بیماری‌زا یا دیگر عناصر مهاجم است. این سیستم از طریق مجموعه اقداماتی که «واکنش ایمنی» نامیده می‌شوند، به این میکروارگانیسم‌ها حمله کرده و از بدن در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کنند.

سیستم ایمنی از شبکه گسترده‌ای از سلول‌ها، بافت‌ها و ارگان‌ها تشکیل شده است که در کنار یک‌دیگر برای محافظت از بدن به فعالیت می‌پردازند. یکی از مهم‌ترین سلول‌های دخیل در این ساختار وسیع، سلول‌های سفید خون یا همان لکوسیت‌ها هستند که به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند و در کنار هم‌دیگر برای یافتن و تخریب کردن عناصر بیماری‌زا تلاش می‌کنند.
لکوسیت‌ها در بسیاری از قسمت‌های بدن از جمله غده تیموس، طحال، مغز و استخوان تولید و ذخیره می‌شوند. این قسمت‌ها را با نام ارگان‌های لنفاوی هم می‌شناسند. به‌علاوه، توده‌های بافت لنفاوی در سراسر بدن وجود دارند که لکوسیت‌ها را در خود جای می‌دهند.
لکوسیت‌ها از طریق عروق لنفاوی و خونی بین ارگان‌ها و غدد بدن به جریان می‌افتند و سیستم ایمنی نیز از همین راه بر بدن نظارت می‌کند تا بتواند میکروب‌ها و عناصر بیماری‌زا را پیدا کند.

نحوه عملکرد سیستم ایمنی

زمانی که آنتی‌ژن‌ها (عناصر خارجی‌ که به بدن حمله می‌کنند)، توسط سیستم ایمنی تشخیص داده می‌شوند، انواع مختلفی از سلول‌ها با یکدیگر همکاری می‌کنند تا بتوانند آن‌ها را دقیقا شناسایی کرده و سپس آنتی بادی (پروتئین‌های ویژه برای مهار آنتی ژن) بسازند و واکنش متناسبی برا‌ی‌شان در نظر بگیرند. این سلول‌ها، لنفوسیت‌های B را به تولید آنتی‌بادی‌ها تحریک می‌کنند. آنتی‌بادی‌ها پس از تولید در بدن فرد باقی می‌مانند. بدین ترتیب، اگر سیستم ایمنی آن فرد دوباره با همان عنصر روبه‌رو شود، آنتی‌بادی‌های لازم در بدن سریعا برای مقابله فعال می‌شوند. پس اگر فردی برای اولین بار به بیماری‌های خاصی مانند آبله‌مرغان مبتلا شود، بار دوم به این بیماری مبتلا نخواهد شد.
به همین نحو است که عملکردهای ایمن‌سازی این سیستم در بدن، از ابتلا به برخی از بیماری‌ها جلوگیری می‌کند. ایمن‌سازی، بدن را با یک آنتی‌ژن مشخص آشنا می‌کند و در ادامه به آن اجازه می‌دهد تا آنتی‌بادی‌های لازم و متناسب برای حملات آتی از طریق همین آنتی‌ژن را تولید کند.
اگرچه آنتی‌بادی‌ها می‌توانند آنتی‌ژن را تشخیص دهند و آن‌ها را مهار کنند، اما قادر به از بین بردن آن‌ها بدون کمک لازم نیستند. این کمک از طریق سلول‌های T به آن‌ها می‌رسد که بخشی از سیستم تخریب‌کننده آنتی‌ژن‌های تشخیص‌داده‌شده محسوب می‌شوند. همچنین، سلول‌های T می‌توانند دیگر سلول‌های بدن را برای انجام دادن وظیفه خودشان باخبر کنند.
ویژگی دیگر آنتی‌بادی‌ها، این است که می‌توانند عناصر سمی یا آسیب‌زای تولیدشده توسط ارگانیسم‌های مختلف را خنثی کنند. به‌علاوه، آنتی‌بادی‌ها می‌توانند گروه دیگری از پروتئین‌ها به ‌نام «کمپلمان» را هم فعال کنند که بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند. پروتئین‌های کمپلمان به از بین بردن باکتری‌ها، ویروس‌ها و سلول‌های عفونی کمک می‌رسانند.
همه سلول‌های ویژه‌ای که با آن‌ها آشنا شدید، بخشی از سیستم ایمنی را تشکیل می‌دهند و از بدن در برابر بیماری‌های مختلف محافظت می‌کنند.

نقش باکتری‌های مفید روده در حفظ ایمنی بدن

باکتری‌ها برخلاف تصور عمومی، همیشه میکروب‌های زیان‌آوری نیستند. به عنوان مثال باکتری‌های موجود در دستگاه گوارش که فلور روده نام دارند، برای سلامتی ما حیاتی و ضروری هستند. فلور روده با آن‌که در سیستم ایمنی بدن نقش مهمی ایفا می‌کند، اما با بیماری‌های بسیاری نیز مرتبط است. به همین دلیل کشف عملکرد آن، افق‌های جدیدی در درمان بیماری‌های مختلف محسوب می‌شود.

بیشتر باکتری‌های موجود در بدن که تعدادشان به میلیاردها نوع می‌رسد، در کولون که بخشی از روده بزرگ است زندگی می‌کنند. این باکتری‌ها 4 نقش اصلی برعهده دارند که شامل تجزیه ترکیبات غذایی، تولید ویتامین‌های K ،B12 ،B8، حفظ سلامتی دستگاه گوارش و به‌ویژه حفظ سیستم ایمنی آن است.

محققان معتقدند که 90 درصد از سیستم ایمنی بدن به دستگاه گوارش مربوط می‌شود. در این میان فلور روده همچون سدی در برابر تجمع باکتری‌های خطرناک است. به‌طوری‌که عملاً بدون آن سیستم ایمنی بدن کارایی لازم را نخواهد داشت.

فلور روده به مرور زمان دست‌خوش تغییراتی می‌شود و بدون شک عوامل محیطی، آن‌ را آسیب‌پذیر خواهد کرد. با آنکه عملکرد این باکتری‌ها، کماکان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، لیکن محققان معتقدند که بروز کوچک‌ترین عدم تعادلی در آن‌ها ، به بیماری‌های مختلفی مثل بیماری‌های التهابی همانند بیماری کرون، سندروم روده تحریک‌پذیر، مشکلات روده‌ای، چاقی مفرط و… منجر خواهد شد.